توسط 
سکسیونر هوایی چیست و چه کاربردی دارد؟ راهنمای کامل و تخصصی
سکسیونر هوایی یا Air Disconnect Switch یکی از مهم‌ترین تجهیزات در شبکه‌های توزیع و انتقال برق است. این تجهیز به طور ویژه برای قطع و وصل مدار در حالت بی‌باری و همچنین ایزوله‌کردن بخش‌های مختلف شبکه استفاده می‌شود. در ساده‌ترین تعریف، اگر بخواهیم بدانیم سکسیونر هوایی چیست می‌توان گفت:
«سکسیونر هوایی یک کلید قطع و وصل در خطوط هوایی برق است که تنها در شرایط بدون بار عمل می‌کند و جهت ایمن‌سازی شبکه استفاده می‌شود.»
این تجهیز در کنار کلیدهای فشارقوی مثل دژنکتور، ریکلوزر و فیوز لینک‌ها، نقش مهمی در نگهداری و مدیریت شبکه‌های 20 کیلوولت، 33 کیلوولت و حتی سطوح بالاتر دارد. در وب‌سایت سپهر برق البرز ما به‌طور تخصصی روی تجهیزات برق صنعتی، از جمله سکسیونرهای هوایی، زمینی، گازی و کمپکت فعالیت داریم.
سکسیونر هوایی چیست؟ تعریف علمی و کاربردی
سکسیونر هوایی کلیدی است که روی دکل‌ها و تیرهای شبکه توزیع نصب می‌شود و هدف آن قطع فیزیکی مدار از مسیر برقدار است. ویژگی اصلی سکسیونر این است که شدت جریان عبوری از آن هنگام قطع باید صفر باشد. به همین دلیل به آن «کلید بی‌بار» می‌گویند.
این کلید برخلاف کلید قدرت (دژنکتور) توانایی قطع جریان زیر بار را ندارد و فقط برای ایزولاسیون تجهیزات یا خطوط به کار می‌رود.
سکسیونر هوایی چگونه کار می‌کند؟
مبنای عملکرد سکسیونر هوایی بر پایه ایجاد یک فاصله مشخص بین کنتاکت‌های ثابت و متحرک است. وقتی بازوهای سکسیونر باز شوند، یک شکاف هوایی ایجاد می‌شود که به عنوان ایزولاسیون قابل رؤیت (Visible Break) عمل می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود تیم‌های تعمیرات در شبکه بتوانند اطمینان کامل از بی‌برقی یک خط پیدا کنند.
مراحل عملکرد سکسیونر
- اپراتور (یا موتور الکتریکی) اهرم را می‌چرخاند.
- بازوی سکسیونر از کنتاکت جدا می‌شود.
- شکاف هوایی ایجاد شده مدار را کاملاً ایزوله می‌کند.
- در صورت نیاز قفل و پلمپ ایمنی زده می‌شود.
وب‌سایت معتبر EEP در توضیحات خود، سکسیونر را مهم‌ترین تجهیز برای عملیات نگهداری شبکه می‌داند، زیرا وضعیت باز بودن آن کاملاً قابل مشاهده است.
انواع سکسیونر هوایی
۱. سکسیونر عمودی (Vertical Break)
بازو به شکل عمودی باز می‌شود و معمولاً در خطوط 33 کیلوولت و 63 کیلوولت کاربرد دارد.
۲. سکسیونر افقی (Horizontal Break)
بازشدن به صورت افقی است و در شبکه‌های 20kV تا 230kV دیده می‌شود.
۳. سکسیونر گردان (Rotary Type)
بازوی متحرک حول محور خود می‌چرخد و برای فضاهای کم مناسب است.
۴. سکسیونر هوایی با عملگر موتوری
برای پست‌های برقدار بدون حضور اپراتور و سیستم‌های اتوماسیون بسیار مناسب است.
۵. سکسیونر هوایی سه‌پل
مناسب شبکه سه‌فاز و خطوط توزیع؛ پرکاربردترین مدل در ایران.
سکسیونر هوایی چه کاربردی دارد؟
کاربردهای سکسیونر بسیار گسترده است و تقریباً در هر شبکه انتقال و توزیع دیده می‌شود. در ادامه مهم‌ترین موارد را بررسی می‌کنیم:
۱. ایزولاسیون خطوط هنگام تعمیرات
اصلی‌ترین نقش سکسیونر، جداکردن بخش موردنظر از شبکه برق است، به گونه‌ای که تکنسین‌ها بتوانند با امنیت کامل کار کنند.
۲. سوئیچینگ در حالت بی‌باری
باز و بست مدار زمانی که جریان بار وجود ندارد؛ برای جابه‌جایی خطوط و تغییر مسیر برق.
۳. محدود کردن محدوده خطا (Fault Isolation)
در زمان خطا مثل اتصال کوتاه، سکسیونر کمک می‌کند بخش معیوب از شبکه جدا شود.
۴. تقسیم‌بندی شبکه
برای مدیریت بهتر شبکه و افزایش پایداری خطوط.
۵. استفاده در پست‌های فشار قوی و متوسط
در پست‌های 63kV، 132kV و 230kV از سکسیونرهای بزرگ و موتوردار استفاده می‌شود.
اجزای سکسیونر هوایی
۱. کنتاکت‌های ثابت
نقطه اتصال اصلی که با بازشدن فاصله هوایی ایجاد می‌کند.
۲. بازوی متحرک
قسمتی که از کنتاکت جدا می‌شود.
۳. مقره‌ها
قطعات سرامیکی یا پلیمر مقاوم در برابر ولتاژ بالا.
۴. اهرم یا عملگر
مکانیزم دستی یا موتوری برای باز و بسته کردن.
۵. بست‌ها و پایه‌ها
تفاوت سکسیونر هوایی با دژنکتور چیست؟
این سؤال بسیار رایج است و هنگام خرید تجهیزات برق، باید تفاوت این دو به دقت شناخته شود.
۱. توانایی قطع بار
- سکسیونر: فقط بی‌باری
- دژنکتور: قطع و وصل زیر بار + قطع اتصال کوتاه
۲. سرعت عملکرد
دژنکتور بسیار سریع است اما سکسیونر کند و دستی.
۳. محل استفاده
سکسیونر بیشتر برای ایزوله‌کردن، اما دژنکتور برای حفاظت اصلی مدار استفاده می‌شود.
نکات مهم در انتخاب سکسیونر هوایی
۱. سطح ولتاژ
20kV – 33kV – 63kV – 132kV – 230kV بسته به شبکه
۲. نوع نصب
هوایی، زمینی، پست کمپکت
۳. جنس مقره
پلیمر عمر بیشتر دارد اما سرامیک مقاوم‌تر است.
۴. مقدار جریان نامی
۵. شرایط محیطی
رطوبت، آلودگی، باد، باران و ارتفاع نصب اهمیت دارند.
۶. برند سازنده
در ایران برندهای معتبر شامل: فراز الکتریک، ایران ترانسفو، مهر تابان، پارس سوئیچ
کاربرد سکسیونر هوایی در شبکه 20 کیلوولت ایران
در کشور ما بیشترین استفاده سکسیونر هوایی در شبکه 20kV است. این تجهیز برای امور زیر استفاده می‌شود:
- ایزوله‌کردن فیدرهای خروجی
- قطع بخش معیوب شبکه
- سوئیچینگ خطوط توزیع
- تقسیم‌بندی مسیرهای طولانی
- اتصال منابع تغذیه جایگزین
مزایای سکسیونر هوایی
- قیمت پایین‌تر نسبت به کلید قدرت
- نگهداری ساده
- عمر طولانی
- ساخت و مونتاژ آسان
- امکان مشاهده کامل وضعیت قطع
معایب سکسیونر هوایی
- عدم توانایی قطع زیر بار
- حساسیت به شرایط آب‌وهوایی
- نیاز به اپراتور در مدل‌های دستی
روش نصب و نگهداری سکسیونر هوایی
۱. نصب روی تیر
با استفاده از براکت و مهار مناسب.
۲. تراز دقیق بازوها
۳. گریس‌کاری دوره‌ای کنتاکت‌ها
۴. بازرسی مقره‌ها
۵. تست دوره‌ای عملکرد
جمع‌بندی: سکسیونر هوایی چیست و چه کاربردی دارد؟
سکسیونر هوایی یکی از کلیدی‌ترین تجهیزات در شبکه برق است که برای ایزولاسیون، سوئیچینگ بی‌بار، تقسیم‌بندی شبکه و افزایش ایمنی استفاده می‌شود. اگر به‌دنبال خرید، تعمیر یا مشاوره تخصصی این تجهیزات هستید، مجموعه سپهر برق البرز آماده ارائه خدمات می‌باشد.
